3 βιβλία για τον (ομόφυλο) Έρωτα σε συνθήκες πολέμου

Ο έρωτας σε συνθήκες μάχης…

Είμαστε όλοι κάπως μουδιασμένοι από τις εξελίξεις, η άνοιξη μπαίνει εποχιακά μα θαρρώ πως η ψυχή μας παλεύει με χειμώνες. Όσο μακριά κι αν ξεκινά ένας πόλεμος, πάντα θα μας αγγίζει, θα φέρνει μνήμες που στον καθένα από εμάς, ίσως με διαφορετικό τρόπο μα πάντα ανεξίτηλα, έχουν περάσει στο DNA μας. Ξυπνά ο φόβος κι η ανάγκη για επιβίωση γίνεται επιτακτικότερη. Κι ο έρωτας; Θ’ αναρωτιέστε… Επιβιώνουν οι δύσκολοι έρωτες, ομόφυλων ζευγαριών, σε καιρούς πολεμικούς;

Η αγάπη πάντα θα βρίσκει τον τρόπο, κάτω από τις δυσκολότερες συνθήκες, ν’ ανθίσει και ν' αναπτυχθεί. Είναι το ελπιδοφόρο ανθάκι της αμυγδαλιάς που αψηφώντας τον χειμώνα επιβιώνει…

Γι’ αυτό σήμερα διάλεξα να σας μιλήσω για τρία βιβλία που μιλούν για την αγάπη και τον (ομόφυλο) έρωτα στις δυσκολότερες των συνθηκών που μπορεί να βιώσει ο άνθρωπος. Για την αγάπη που έγινε η κινητήριος δύναμη ώστε να επιβιώσουν κάποιοι εντός των στρατοπέδων συγκέντρωσης του Χίτλερ, και για τον έρωτα που χαρακτηρίζεται παράνομος ακόμη και σήμερα σε κάποια μέρη του κόσμου όπου καταδικάζονται και θανατώνονται άνθρωποι εξαιτίας του.

Οι άντρες με το ροζ τρίγωνο, του Χάντς Χέγκερ (Εκδόσεις Μαύρη Λίστα, μετάφραση Ρίτσα Δεκαβάλλα) είναι ένα βιβλίο που, όπως λέει και στον υπότιτλο, μας δίνει την μαρτυρία ενός ομοφυλόφιλου από τα στρατόπεδα συγκέντρωσης (1939-1945). Γνωρίζετε, φαντάζομαι, πως οι ομοφυλόφιλοι ανήκουν στα θύματα που διώχθηκαν και αφανίστηκαν με την ίδια μανία όπως οι εβραίοι, οι Σίντι και οι Ρομά, οι ψυχικά άρρωστοι και οι διανοητικά καθυστερημένοι. Οι «γιατροί» των στρατοπέδων συγκέντρωσης έκαναν πάνω τους φρικτά πειράματα, υπέστησαν ανελέητους βασανισμούς κι εξευτελισμούς ώσπου θανατώθηκαν. Ελάχιστες μαρτυρίες έχουμε ανθρώπων που φόρεσαν το ροζ τρίγωνο στα στρατόπεδα συγκέντρωσης, επειδή ελάχιστοι επέζησαν. Μα ακόμα και όσοι τα κατάφεραν να επιβιώσουν, συνέχισαν να διώκονται και μετά τη λήξη του πολέμου από το καθεστώς… Το βιβλίο κάνει αναφορά μεταξύ άλλων σε σχέσεις που πήγασαν σε συνθήκες απάνθρωπες από το ένστικτο επιβίωσης, σε έρωτες που αναπτύχθηκαν μεταξύ κρατουμένων και έγιναν η αιτία οι άνθρωποι αυτοί να μην χάσουν την ανθρωπιά τους, αλλά και σε άλλες, αποκλειστικά σεξουαλικές που είχαν γίνει το «νόμισμα» με το οποίο πλήρωναν ώστε να επιβιώσουν.

Το μυθιστόρημα Μίλενα από την Πράγα, της Μαργκαρέτε Μπούμπερ-Νόϋμαν (Εκδόσεις Κίχλη, μετάφραση Τούλα Σιετή) εμπεριέχει την πρώτη βιογραφία της συγγραφέως, εστιάζοντας στην σχέση βαθιάς αγάπης που αναπτύχθηκε ανάμεσα σε εκείνη και την Μίλενα, μια αγάπη που εμπεριέχεται στη θερμή φιλία που καλλιεργήθηκε μέσα στην σκληρή καθημερινότητα ενός ναζιστικού στρατοπέδου. Στο βιβλίο γίνεται ιδιαίτερη μνεία στις κρατούμενες που είναι μάρτυρες του ιεχωβά, στη νοοτροπία των κομμουνιστριών και στη σεξουαλική ζωή των κρατουμένων γυναικών. Όλες οι σελίδες του βιβλίου έχουν εμποτιστεί με την ιδιαίτερη αγάπη που τρέφει η συγγραφέας για την Μίλενα, μια αγάπη που έγινε η αφορμή για να μείνει ζωντανή στις δυσκολότερες των συνθηκών.

Τέλος, στη συλλογή διηγημάτων του Μιχάλη Κατράκη Υλικό Καθαρισμού (Εκδόσεις των συναδέλφων), περιλαμβάνεται η ιστορία πόνου και φρίκης των παρανόμων του Γκρόζνι, πρωτεύουσας της Τσετσενίας, όπου από το 2017 λαμβάνει χώρα η επιχείρηση εθνοκάθαρσης της Τσετσενίας με στόχο τους ομοφυλόφιλους. Εκατοντάδες άνθρωποι έχουν απαχθεί και θανατωθεί (όπως αναφέρει ο συγγραφέας στην υποσημείωση), ενώ λειτουργούν, εν έτη 2022, στρατόπεδα συγκέντρωσης με την ανεκτικότητα (και ίσως και τις ευλογίες) του Κρεμλίνου, όπου οι ομοφυλόφιλοι που συλλαμβάνονται βασανίζονται και θανατώνονται. «Σε 49 χώρες του κόσμου είναι παράνομο να είσαι ομοφυλόφιλος. Σε 10 από αυτές το πληρώνεις με τη ζωή σου. Η Τσετσενία, επισήμως, δεν είναι μία από αυτές» μας αναφέρει η ίδια υποσημείωση…

Σαν σπίθα φωτός μέσα στο πηχτό, βαθύ σκοτάδι, το σύνολο των συγγραφικών δικαιωμάτων από τις πωλήσεις του βιβλίου δίνεται σε αυτοοργανωμένες δομές φιλοξενίας προσφύγων και μεταναστών. Πέραν του διηγήματος που ανέφερα, με τίτλο «Οι παράνομοι του Γκρόζνι», όλες οι ιστορίες που περιλαμβάνονται στη συλλογή είναι γροθιά στο στομάχι της ανθρωπότητας…

[Το άρθρο δημοσιεύθηκε στον ιστοχώρο του βιβλιοπωλείου DIAVAZO που εδρεύει στο Leeds]