Με αφορμή την Παγκόσμια Ημέρα Ποίησης, σκέφτομαι την "ποιητική ζωή" (με αναφορές σε κάποια από τα ποιήματα που αγαπώ)

 

Ποιητική ζωή δεν υπάρχει. Κι αυτό ακριβώς είναι μια από τις αμέτρητες ελλείψεις που προσπαθεί να θεραπεύσει, να συγκαλύψει η ποίηση. 

Τα λόγια αυτά ανέφερε μεταξύ άλλων η Κική Δημουλά σε μία από τις σπάνιες συνεντεύξεις της [στον Γιάννη Χατζηγεωργίου για το "ΦιλGood" του "Φιλελεύθερου" της Κύπρου]. Ας υποθέσουμε, λοιπόν, ότι έχει δίκιο, αυτό που αποκαλούμε "Ποιητική ζωή" δεν είναι άλλο από μία διαρκής αναζήτηση μιας Ουτοπίας, ένα βλέμμα σπινθηροβόλο προς ένα αβέβαιο μέλλον που προσπαθούμε να γλυκάνουμε. Εδώ γεννάτε όμως ένα ερώτημα: 

Είναι, μήπως, η προσπάθεια η ίδια, ο δρόμος, το ταξίδι αυτό που αποκαλούμε "Ποιητική ζωή" και όχι ο προορισμός;

Είναι κατανοητό και μπορεί να γίνει εύκολα αντιληπτό από τον καθένα ότι η πεζότητα της καθημερινής ζωής, η ρουτίνα, ελάχιστο χώρο αφήνει στην Ψυχή να αναπνεύσει και στο Πνεύμα να αναπολήσει. Η Σάρκα έχει τα ηνία και το άλογο της ζωής μας τρέχει... Ο άνθρωπος όμως αποτελείται από ένα σύνολο, δεν είναι μόνο το σαρκίο του που εργάζεται ώστε να επιτελεστεί με τον καλύτερο δυνατό τρόπο το πέρασμα από τη ζωή. Η συνεργασία του δυναμικού τρίπτυχου σάρκα-πνεύμα-ψυχή είναι που δημιουργεί το Όλον της ανθρώπινης ύπαρξης. Κι αυτή η συνεργασία, που άλλοτε είναι επιτυχής και άλλοτε προβληματική ποτέ όμως στάσιμη και σταθερή, είναι -κατά την ταπεινή μου άποψη πάντα- η θράκα στην οποία γεννάται, ψήνεται κι ανασταίνεται η Ποιητική ζωή. Επομένως, η έννοια εκφράζει ένα ταξίδι κι επ' ουδενί έναν οριοθετημένο προορισμό. 

[...]
Φιλέας Φογκ χωρίς ρολόι,
έκανα τον γύρο του κορμιού σου σ' ογδόντα μέρες,
όμως την τελευταία στιγμή το ιστιοφόρο έγειρε
κι έχυσα όλο τον κουβά με τον χρόνο στο κατάστρωμα.
Καλύτερα.
Αφού όλοι γνωρίζουν
ότι οι ποιητές αγνοούν κανόνες ναυσιπλοΐας
και το σπίτι τους συγκρούεται πάντα τελικά με το παγόβουνο.
- Χλόη Κουτσουμπέλη, Η γυμνή μοναξιά του ποιητή Όμικρον, εκδόσεις Πόλις -

Η ποιητική έκφραση, λοιπόν, η ποιητικότητα μονολεξί, έρχεται εκ των πραγμάτων σε αντιδιαστολή με την πεζότητα της καθημερινότητας. Κι από τη σύγκρουσή τους προκύπτει η ενέργεια που παράγει την κινητήριο δύναμη, τη σπίθα από την οποία προκύπτει μία φλόγα, όσο ασθενής κι αν θα είναι αρχικά, προτού γίνει φωτιά που κατακαίει. Προσοχή όμως: τούτη η φωτιά δεν καταστρέφει απαραίτητα το υποκείμενο - όπου εδώ είναι βεβαίως εκείνο το άτομο που ζει ποιητικά - μα με τη θέρμη της το βοηθά να επιβιώσει, το αναγεννά ακόμα και το εξαγνίζει. Βέβαια γνωρίζουμε όλοι και είναι αλήθεια πως "εκείνος που παίζει με τη φωτιά είναι πολύ πιθανόν να καεί". Μα τον άνθρωπο που διάγει βίο ποιητικό αυτό δεν τον αφορά, δεν τον ενδιαφέρει· κι ο πόνος ακόμα έχει τη δύναμη να δώσει μια άλλη διάσταση στη ζωή του, γι' αυτό τον εκτιμά, τον αγαπά σχεδόν, ίσως και να τον αποζητά αρκετές φορές, προκαλώντας μικρές, καθημερινές επαναστάσεις.

Σιωπηλός με τους αναιδείς
αδιάφορος με τους ευτελείς
συγκαταβατικός με τους εκτεθειμένους

στη ζωή το ζητούμενο δεν είναι να συμφωνείς

μα να εκτιμάς κυρίως αυτούς που επιλέγεις να διαφωνείς
μη δίνεις σημασία στους υπόλοιπους
- Τέλλος Φίλης, Το έσχατο έρμα, εκδόσεις Πόλις -

Η Φιλοσοφία και η Ποίηση επιδρούν στη ζωή του ανθρώπου θετικά, κι ας τον παιδεύουν. Ο άνθρωπος δεν έχει άλλον τρόπο για να μελετήσει τον ίδιο του τον εαυτό· να τον παρατηρήσει αποσπώντας εκείνες τις λεπτομερείς πληροφορίες που θα απαντήσουν στα ερωτήματά του γεννώντας παράλληλα νέα. Τα "γιατί" παραμένουν ατελεύτητα μα όχι ατελή, κάθε "γιατί" ολοκληρώνεται αργά ή γρήγορα από την απάντηση που λαβαίνει, οι κύκλοι γεμίζουν κι η ζωή συνεχίζεται. Ο άνθρωπος (θα) παραμένει άπληστο πλάσμα, τα "γιατί" διαρκώς (θα) τον έλκουν, το ίδιο και η πλήρωσή τους. 

[...]
Με μορφασμούς παρακλητικούς
γύρεψα όχι συμπάθεια αλλά οίκτο.

Μήπως με λυπηθεί ο σκοτεινός, αμείλικτος εαυτός μου.

Η απάντηση δεν άργησε.
- τί θες; Δεν γλυκάθηκες ακόμα; Υπομονή.
Δεν φαντάζεσαι τι γλύκα έχει το χαμένο αίμα.
Δοκίμασε!
- Στέφανος Κακαβούλης, Αγνές προθέσεις, εκδόσεις Οδός Πανός -

Ἡ ζωὴ δὲν εἶναι παῖξε-γέλασε
Πρέπει νὰ τήνε πάρεις σοβαρά,
Ὅπως, νὰ ποῦμε, κάνει ὁ σκίουρος,
Δίχως ἀπ᾿ ὄξω ἢ ἀπὸ πέρα νὰ προσμένεις τίποτα.
Δὲ θά ῾χεις ἄλλο πάρεξ μονάχα νὰ ζεῖς.
Τὶς πιὸ ὄμορφες μέρες μας δὲν τὶς ζήσαμε ἀκόμα
Κι ἂχ ὅ,τι πιὸ ὄμορφο θά ῾θελα νὰ σοῦ πῶ
Δὲ στό ῾πα ἀκόμα.

Τα λόγια που παραθέτω πιο πάνω είναι του Ναζίμ Χικμέτ. Πρόκειται για το ποίημα "Για τη ζωή" όπου την απόδοση έχει κάνει ο Γιάννης Ρίτσος. Και οι δύο μπορούμε να θεωρήσουμε πως έζησαν Ποιητικά. Τα οράματά τους για τον κόσμο, τα σχέδια κι οι πράξεις τους, τα συναισθήματά τους, προβλήθηκαν επιτυχώς μέσα από τις εκφρασμένες λέξεις τους, κι έγιναν ένα αθάνατο κληροδότημα στην ανθρωπότητα μέσα στο οποίο εντρυφώντας ίσως και ν' ανακαλύψουμε τον δικό μας δρόμο.

Υπάρχει ζωή;
ναι

μα κρύβεται κάτω από τσαλακωμένες συνειδήσεις
και πνίγεται στον ιδρώτα του μόχθου
- Κατερίνα Ατσόγλου, Συμβολισμοί, εκδόσεις Βακχικόν -

Η Ποιητική ζωή δεν είναι μια αναταραχή διαρκείας, μια επανάσταση στο σύνολό της, η ποιητικότητα της ζωής δεν καθρεφτίζει πάντα έναν Ρεμπώ ή έναν Μαγιακόφσκι, μία Σύλβια Πλαθ ή έναν Τόμας Μπέρνχαρντ. Η Ποιητική ζωή δεν είναι πάντα μία ζωή υπό αμφισβήτηση και μια ζωή σε ένταση, διαρκώς στο κόκκινο και στο μαύρο. Το ίδιο ποιητικά μπορούμε να υποθέσουμε ότι έζησε ο Καββαδίας κι ο Κέρουακ, ο Ανδρέας Αγγελάκης κι ο Γουόλτ Γουίτμαν. Ζουν η Ασημίνα Ξηρογιάννη και η Κατερίνα Λιάτζουρα, η Μαργαρίτα Παπαγεωργίου και η Χλόη Κουτσουμπέλη. Ζει ο Παάτα Σαμούγκια κι έζησε ο Ηλίας Κωνσταντίνου. Όλοι τους τόσο διαφορετικοί άνθρωποι και οι ζωές τους μοναδικά χρωματισμένες με τις δικές τους αποχρώσεις. Το "Ζω ποιητικά" δεν μεταφράζεται σε κάλμα ή φουρτούνα, σε ήλιο ή σε καταιγίδα. Ζω ποιητικά σημαίνει μονάχα "Ζω"· ποτέ "επιβιώνω". 

Άρα, αυτό που ορίζει μία ζωή ως Ποιητική είναι...

Η προσωπική πάλη που δίνει ο καθένας από εμάς με τα "πρέπει" και τα "θέλω", ο τρόπος που ξοδεύει τον εαυτό του σε σχέση πάντα με τους άλλους, η αύρα της εκπομπής των συναισθημάτων του και η επίδρασή της, το κλειδί που έχει ανακαλύψει εντός του ώστε να ξεκλειδώνει τ' αδιέξοδα δημιουργώντας νέα ζωή μέσα από νέους δρόμους. Το εκτόπισμα που έχει η ζωή του στους άλλους, το βάρος της. Η επιρροή που ασκείται μέσα από το πέρασμά του, όσο ανεπαίσθητο κι αν μοιάζει στον ίδιο, όσο αδιάφορο κι αν μοιάζει σε πολλούς ή, αντίθετα, όσο ταραχώδες, έντονο, θυελλώδες μπορεί να είναι. Όπως και να έχει, το να ζει κανείς ποιητικά είναι πρωτίστως ένας αγώνας για τη γνώση του ίδιου του Εαυτού κι έπειτα του Άλλου. Και σίγουρα είναι μια μάχη με τη λήθη. Γιατί το να ζεις ποιητικά απαιτεί τέχνη. Μόνος κριτής κι εκείνος που εντέλει αποφασίζει για την επιτυχία του εγχειρήματος, ο Χρόνος· κι απέναντί του όλοι εμείς αναζητάμε εκείνο το μοναδικό μαγικό κόλπο που θα μας βοηθήσει να στεριώσουμε εντός του...

Έχω βρει ένα κόλπο τον φόβο να διώχνω
έναν καθρέφτη σπάω ή μια βεβαιότητα
(το ίδιο κάνει)
τα μικρά τριγωνάκια σε πρίσμα κολλάω
και ξανά τον κοιτάζω
με τα μάτια χιλιάδων ανθρώπων
όλα τα χρώματα της ίριδας
μπροστά μου ξεδιπλώνονται
απεριόριστες γωνίες οπτικές που με χωράνε
αντί για συμμετρίες βλέπω δίπολα
σε όλες τις αλήθειες αντιθέσεις
και με το κόλπο μου αυτό
εγώ ξεμπέρδεψα
και με τις προσευχές
θαρρώ για πάντα.
- Ευαγγελία Τάτση, ακακίες στη σαβάνα, εκδόσεις Βακχικόν -