Σκέψεις πάνω στο νέο βιβλίο του Εντουάρ Λουί [Αλλαγή: Μέθοδος]

Δευτέρα 31 Οκτωβρίου 2022

 


Σας προειδοποιώ: αυτή θα είναι μία κάπως αιρετική ανάρτηση. Κι ίσως να αποκαλύπτει σημεία της υπόθεσης, οπότε αν δεν το έχετε διαβάσει συνεχίστε με δική σας ευθύνη.

Ήρθε και δημιούργησε έναν μικρό χαμό, αυτό διαπίστωσα ρίχνοντας μια ματιά στα κοινωνικά δίκτυα την επόμενη μέρα, κι αυτό μου μετέφεραν οι φίλοι που παραβρέθηκαν εκείνο το απόγευμα στην αίθουσα της Νομικής σχολής Αθηνών όπου μίλησε.

Ήρθε, μίλησε για τη ζωή του, για τις κοινωνικές αδικίες, προώθησε το νέο του βιβλίο (που κυκλοφορεί και αυτό, βεβαίως, από τις Εκδόσεις Αντίποδες) και αποχώρησε καταχειροκροτούμενος από ένα πλήθος μαγεμένο.

Το νέο του βιβλίο το είχα προπαραγγείλει. Τη λες και εμμονή αυτή τη συνήθεια που έχω: όταν διαβάζω ένα βιβλίο που μου αρέσει αναζητώ και προσθέτω στη βιβλιοθήκη μου στη συνέχεια όλα τα έργα του ίδιου συγγραφέα, ανεξαρτήτως έκδοσης. Επιδίδομαι με πάθος στο κυνήγι των λέξεων που έχουν εκδόσει, τους ακολουθώ εφ' όρου ζωής, συγκρίνω τα έργα τους, μαθαίνω (από) τις τεχνικές γραφής τους, απολαμβάνοντας τη μικρή ευτυχία ν' ανήκω κι εγώ σε μια νοερή κοινότητα των "εκλεκτών" αναγνωστών τους... 
Μόλις λοιπόν το παρέλαβα, έπεσα με τα μούτρα στις σελίδες του.

Για αρχή να πω ότι σε αυτό το βιβλίο -αντίθετα δηλαδή με τα προηγούμενα βιβλία του- ο εκδοτικός οίκος ξεκαθαρίζει από το εσώφυλλο ότι πρόκειται για Μυθιστόρημα


 Διαβάζοντας, μαθαίνουμε νέες πτυχές της ζωής του Εντουάρ Λουί. Ουσιαστικά αυτό που συμβαίνει είναι να γεμίζουμε τα κενά της ζωής του που μας άφησαν τα προηγούμενα βιβλία, έως το παρόν. Δηλαδή τί έχουμε; (διορθώστε με αν κάνω λάθος, αλλά...) Έχουμε ένα προϊόν μυθοπλασίας (υποτίθεται) που μας μιλά για όλα εκείνα που ήδη γνωρίσαμε από τα προηγούμενα έργα του ως τη ζωή του συγγραφέα. Ενός συγγραφέα που σκοπό του εξαρχής είχε να εκμεταλλευθεί την ικανότητά του να πλέκει τη ζωή του (και τη ζωή των άλλων ανθρώπων του περιβάλλοντός του, δίχως την άδειά τους) με τη μυθοπλασία, επιδιώκοντας να ξεβολέψει τον κόσμο της Γαλλικής διανόησης και να εκδικηθεί για τα παιδικά του χρόνια.

Έκλεισα το βιβλίο (αφού το διάβασα βεβαίως όλο) φανερά απογοητευμένη αλλά κι εκνευρισμένη. Ένιωσα σαν να με κοροϊδεύουν. Όχι ο εκδοτικός που έφερε το έργο του στην Ελλάδα, βεβαίως όχι, όλοι κάνουν τη δουλειά τους και την κάνουν πολύ καλά: πρώτος και καλύτερος ο ίδιος ο συγγραφέας...

Θέλω να ξέρω τί είναι αυτό που θα διαβάσω, εξαρχής. Μου αρέσουν οι ταμπέλες στα βιβλία, ίσως γι' αυτό να φταίει κάποιος ιδεοψυχαναγκασμός μου. Θέλω όταν πηγαίνω στο βιβλιοπωλείο και δεν έχω κάποιο συγκεκριμένο βιβλίο ή συγγραφέα κατά νου αλλά μια συγκεκριμένη, ορισμένη κι επιβεβαιωμένη κατηγορία, να μπορώ να το ζητήσω με τον προσδιορισμό του· να μπορώ να πω στον -πάντα ενημερωμένο- βιβλιοπώλη μου "σήμερα θέλω να διαβάσω ένα αστυνομικό" ή "βρες μου ένα κουήρ βιβλίο που δεν έχω διαβάσει" ή "αποφάσισα να ξεκινήσω να διαβάζω δοκίμια φιλοσοφίας, βοήθησέ με να βρω μερικά" και πάει λέγοντας... Η ανάγνωση ενός βιβλίου, για μένα, είναι τροφή. Κι όταν λέω πως θέλω να φάω μακαρόνια αλά πουτανέσκα, θέλω ακριβώς αυτή τη συνταγή και όχι καρμπονάρα, αν καταλαβαίνετε τί εννοώ...

Τέλος πάντων, πες ότι την ταμπέλα την ξεπέρασα. Πες πως είχα κάνει λάθος βρε αδερφέ, όλοι μιλούσαν γι' αυτό το autofiction κι εγώ αρνούμουν να το δω. Πάμε στο σήμερα, στο τώρα. Έχω διαβάσει ένα μυθιστόρημα γραμμένο από τον Εντουάρ Λουί και το έχω χωνέψει. Πάνω στη χώνεψη όμως, μου γεννήθηκαν νέες απορίες:

Ένας άνθρωπος - κάποιος, προφανώς δεν τον ξέρετε, κι ας σας το λέει ξεκάθαρα το κείμενο ότι πρόκειται για τον ίδιο τον συγγραφέα με το ονοματεπώνυμό του!...- αποφασίζει πως θέλει να αλλάξει εντελώς τη ζωή του μιμούμενος έναν άλλο συγγραφέα (στην προκειμένη τον Γάλλο φιλόσοφο Ντιντιέ Εριμπόν ) που γνώρισε σε μία διάλεξή του στο πανεπιστήμιο όπου ο ίδιος φοιτούσε. Επειδή του γυάλισε η ζωή του (όχι το έργο του, η ζωή του!) Αυτός λοιπόν ο κάποιος, κάνει τα πάντα -με την κυριολεκτική έννοια της λέξης- και με οποιοδήποτε τίμημα ώστε να φτάσει τον εαυτό του σε ένα επίπεδο -ταξικό, γνωστικό, συναισθηματικό- όπου επιτέλους θα του δώσει σημασία ο κόσμος της μπουρζουαζίας, θεωρώντας τον ως έναν από αυτούς. Μεταμορφώνεται για να πετύχει τον σκοπό του.

"Η φιλόσοφος Υβ Κοσόφσκυ Σέτζγουικ μιλά κάπου για την ανεξάντλητη μεταμορφωτική ενέργεια που μπορούν να παραγάγουν τα ταπεινωτικά παιδικά χρόνια"

Απαρνείται, επιθυμεί να διαγράψει σαν να μην υπήρξαν ποτέ, αυτά τα ταπεινωτικά παιδικά χρόνια. Θέλει να γίνει κάποιος ώστε να καταφέρει να πάρει εκδίκηση γι' αυτά. Θεωρεί ότι η ζωή του έδωσε με τη γέννησή του μια θέση που δεν του άξιζε και πασχίζει, οργισμένος, να την αλλάξει. Δεν αποδέχεται το παρελθόν του. Δεν αποδέχεται τον εαυτό που υπήρξε. Ξανά: αρνείται να αποδεχτεί το παρελθόν του, θέλει να το διαγράψει. Θέλει να δημιουργήσει εκ νέου μια ζωή, να επαναδημιουργήσει τον εαυτό του, αν είναι δυνατόν να γυρίσει τον χρόνο πίσω και να επιλέξει τις συνθήκες και το περιβάλλον όπου θα έρθει στον κόσμο. 

(Θέλει σίγουρα ψυχική υποστήριξη, λέω εγώ...)

Καταλαβαίνω, εν μέρη. Πολλοί είμαστε εμείς που θα θέλαμε να είχαμε γεννηθεί κάπου αλλού, από άλλους γονείς ίσως, υπό άλλες συνθήκες. Τί μπορούμε να κάνουμε γι' αυτό; Τίποτα! Το μόνο που μπορούμε να κάνουμε είναι τώρα, σήμερα, να αποδεχτούμε τον εαυτό μας. Όλον τον εαυτό μας! Αυτόν που υπήρξε και αυτόν που θα υπάρξει! Τον εαυτό πάνω στον οποίο δεν είχαμε κανέναν έλεγχο, τον εαυτό του παρελθόντος και της παιδικής μας ηλικίας, αλλά και τον εαυτό που ενήλικες πια μπορούμε να δημιουργήσουμε ανάλογα με τις συνειδητές επιλογές μας. Είμαστε ένα σύνολο. Αποτελούμαστε από μικρές ψηφίδες, κάθε στιγμή της ζωής μας είναι μία πό αυτές. Αν αρνηθούμε ένα μέρος του εαυτού μας, αν δεν κάνουμε ειρήνη μαζί του όσο άσχημο ή σκληρό κι αν υπήρξε αυτό το κομμάτι της ζωής μας, δεν θα είμαστε ποτέ ένα σύνολο· πάντα θα λείπουν κομμάτια μας.

Διαβάζουμε το βιβλίο και αναγνωρίζουμε μία σταθερή εμμονή.

"Ήθελα να αλλάξω τα πάντα, και ήθελα τα πάντα στην πορεία της αλλαγής μου να είναι το αποτέλεσμα μιας απόφασης. Ήθελα να μην ξεφεύγει τίποτα πια από τη βούλησή μου."

 Όλο το προηγούμενο έργο του συγγραφέα κυμαίνονταν ανάμεσα στην αυτοβιογραφία και στον κοινωνικό ρεαλισμό. Είχαν στόχο τα βιβλία του να εμπνεύσουν ζωές ταλαιπωρημένων ανθρώπων, να βοηθήσουν, να κινητοποιήσουν κοιμισμένες αντιλήψεις. Και το πέτυχαν, σίγουρα το πέτυχαν. Το νέο του έργο όμως με προβλημάτισε. Καταρχάς ο προσδιορισμός μυθιστόρημα που τεχνηέντως επιδιώκει να απομακρύνει την πιθανότητα νομικών κυρώσεων. Ξαφνικά δηλαδή, ενώ αναφέρεστε στα ίδια θέματα - και συχνά, πρόσωπα- που αναφερόσασταν στα προηγούμενα βιβλία σας, εδώ έχουμε να κάνουμε αποκλειστικά με μυθοπλασία; Εντάξει, κύριε Λουί, μας πείσατε... 

Ποιο είναι το παράδειγμα που δίνει στο νέο του έργο; "Κάνε ό,τι περνά από το χέρι σου (ή από άλλα μέρη του σώματός σου...) για να φτάσεις εκεί που θέλεις"! Δεν υπάρχουν όρια, οι αντοχές σου επαφίονται στην αντίληψη, στην προσαρμοστικότητα και στην ελαστικότητα της ηθικής σου.

Όχι, δεν ηθικολογώ, πιστέψτε με, μακριά από μένα οι ηθικολογίες... Απλά εκείνος που βροντοφωνάζει "Τα κατάφερα! Τα κατάφερα μόνος μου, έφτασα τόσο μακριά, έφτασα εκεί που ήθελα, κοιτάξτε με, τα κατάφερα μόνος μου", θέλω να είναι στα λόγια του ακριβής. Το δίκαιο, αυτό είναι. Μόνος σου; Τα κατάφερες μόνος σου; Όχι, αγάπη μου. Το να το λες αυτό είναι σαν να φτύνεις στο πρόσωπο όλους εκείνους που αγωνίζονται, ματώνουν, πασχίζουν, πονάνε, δεν συμβιβάζονται, δεν χαρίζουν τον εαυτό τους, αλλά τα καταφέρνουν· μόνοι τους!

Διαβάστε Περισσότερα

Πωλ Μπ. Πρεθιάδο, Είμαι το τέρας που σας μιλά

Τρίτη 25 Οκτωβρίου 2022

 


Ο Πωλ Μπ. Πρεθιάδο είναι φιλόσοφος, συγγραφέας και εικαστικός επιμελητής. Ο Πωλ Μπ. Πρεθιάδο είναι τράνς άντρας, φιλόσοφος, συγγραφέας και εικαστικός επιμελητής. Δεν ξέρω ποια ταυτότητα θα ήθελε να χρησιμοποιούμε αναφερόμενοι σε αυτόν· ίσως καμία, ίσως απλά να θέλει να τον προσφωνούμε ως Νοήμων Ενσυναισθανόμενο Πλάσμα, γιατί, ουσιαστικά, αυτό είναι...

Το "Είμαι το τέρας που σας μιλά" κυκλοφόρησε φέτος, το 2022, από τις Εκδόσεις Αντίποδες σε μετάφραση της Αναστασίας Μελία Ελευθερίου. Σθεναρά εδώ θα υποστηρίξω πως το "Είμαι το τέρας που σας μιλά" είναι το κληροδότημα του συγγραφέα του στον κόσμο. Γιατί μέσα από αυτό το βιβλίο μας καθιστά μάρτυρες ενός μέλλοντος που αναπόφευκτα θα έρθει. Πρέπει να έρθει. Θα έρθει ακόμα κι αν η έλευσή του συντελεστεί μέσα από βίαιες συγκρούσεις. Κάθε αλλαγή άλλωστε ενέχει βία...

Για όσους δεν γνωρίζουν την ιστορία αυτού του βιβλίου, ας την εξηγήσω: Στις 17 Νοεμβρίου του 2019, κάλεσαν τον Πωλ Μπ. Πρεθιάδο να μιλήσει στο συνέδριο της Ακαδημίας Ψυχαναλυτών την Γαλλίας και της Γαλλικής Σχολής του Φροϋδικού αιτίου. Το θέμα του συνεδρίου ήταν "Γυναίκες στην ψυχανάλυση".  Η ομιλία του προκάλεσε ταραχή κι ακόμα αποτελεί πεδίο αντιπαράθεσης των ψυχαναλυτικών κύκλων. Κάποιοι γέλασαν μαζί του, άλλοι τον γιουχάρισαν κι άλλοι επιτακτικά του ζήτησαν να αποχωρήσει από την αίθουσα. Τελικά μόνο ένα μικρό μέρος της ομιλίας του εκφωνήθηκε, καθώς οι διοργανωτές του ζήτησαν να αποχωρήσει ισχυριζόμενοι πως τελείωσε ο χρόνος του. Ήθελαν, βεβαίως, να τον ξεφορτωθούν... Πολλές ατελείς εκδοχές της ομιλίας του κυκλοφόρησαν σε όλον τον κόσμο από άτομα που κατέγραφαν περιστασιακά με το κινητό τους. Προκειμένου να διευρύνει τη συζήτηση μα και να μοιραστεί ολοκληρωμένο το κείμενο που έγραψε και θέλησε να μοιραστεί μαζί τους τότε, ο Πωλ Μπ. Πρεθιάδο αποφάσισε να το εκδόσει με τη μορφή βιβλίου. Κι αυτό είναι το βιβλίο που έχω στα χέρια μου.

Οποιοσδήποτε ανάμεσά σας καταδεχτεί να κοιτάξει μέσα στο καλειδοσκόπιο της επιθυμίας και του σώματός του και να βυθιστεί στη δεξαμενή της νευρικής του έντασης, στην ίδια του τη μνήμη, θα μπορέσει να βρει μέσα του έναν ενδυναμωτικό ενθουσιασμό, μια ενέργεια ελευθερίας που τον οδηγεί στο να ζήσει αλλιώς, να αλλάξει, να είναι διαφορετικός, στο να είναι -για να το πω απλά- ριζοσπαστικά ζωντανός.

Το ζητούμενο.

Περνάμε όλη μας τη ζωή αναζητώντας την ελευθερία να είμαστε ο εαυτός μας. Αναζητάμε διεξόδους από τις νόρμες που μας περιορίζουν, υπερασπιζόμαστε τη διαφορετικότητά μας, δεν υποτασσόμαστε στους κυρίαρχους κοινωνικούς και πολιτικούς κώδικες επειδή μας περιορίζουν, στοχεύουμε στην αποταύτιση, στη ζωή πέρα από την πατριαρχεία και την έμφυλη διαφορά, στη ζωή που αντιμετωπίζει τους πάντες σαν όντα που αξίζουν, στη ζωή που δεν περιορίζεται από τη σεξουαλική και την έμφυλη βία αλλά αντιμετωπίζεται με δικαιοσύνη για όλους. Ναι;

Όχι, φυσικά. Όλα αυτά που διαβάσατε στην παραπάνω παράγραφο είναι τα ζητούμενα. Είναι διεκδικήσεις που θα έπρεπε να είναι αυτονόητες, είναι δικαιώματα αδιαπραγμάτευτα. Κι όμως. Γιατί η αλλαγή είναι τόσο δύσκολη διεργασία; Αφού στόχος είναι το καλό όλων, θα μου πείτε. 

Ο στόχος.

Πρέπει επειγόντως να επανεξετάσουμε το κατά Φρόυντ οιδιπόδειο σύμπλεγμα υπό ένα φεμινιστικό και κουήρ πρίσμα. Δεν έχει θέση εδώ μια ερμηνευτική των φροϋδικών κειμένων, αλλά μπορώ να πω, πολύ σύντομα, ότι ρίχνοντας την ευθύνη στον Οιδίποδα και μεταθέτοντας όλο το βάρος της ανάλυσης στην υποτιθέμενη "αιμομικτική" του επιθυμία, ο Φρόυντ και η κανονιστική ψυχανάλυση συνέβαλαν στη σταθερότητα της αντρικής κυριαρχίας, καθιστώντας το θύμα υπεύθυνο για το βιασμό του και μετασχηματίζοντας όλες τις κοινωνικές τελετουργίες κανονικοποίησης του φύλου, της σεξουαλικής βίας και της παιδικής και γυναικείας κακοποίησης σε ψυχικό νόμο που αποτελεί θεμέλιο της πατριαρχικής και αποικιοκρατικής κουλτούρας.

Μέσα από διαγνώσεις και βεβαιότητες, νομικά και κοινωνικά πλαίσια που βασίστηκαν σε άλλες εποχές, οι ψυχαναλυτές παίρνοντας τη σκυτάλη από τους ιερείς αποκτούν δύναμη άλλοτε πρόληψης κι άλλοτε καταστολής. Με λίγα λόγια έχουν τη δύναμη (και την εξουσία) να σπρώξουν ψυχές που φέρουν σώματα, στο περιθώριο, κάποιες φορές κι έξω από αυτό, στην ανυπαρξία. Άνθρωποι ταλαιπωρούνται αιώνες τώρα επειδή κάποιος (στην προκειμένη πλέον, ένας ψυχαναλυτής) έκρινε πως "δεν ταιριάζουν". Είναι παράταιροι. Δεν μπορούν να αφομοιωθούν από το κοινωνικό σύνολο. Δεν "κολλάνε" στην κοινωνική νόρμα που έχει θέσει ως θέσφατο την έμφυλη διαφορά στον δυτικό πολιτισμό. 

Μιλά σε ένα κοινό που αποτελείται από ψυχαναλυτές, αυτή η λεπτομέρεια ας μη μας διαφεύγει. Κι ο λόγος του είναι σοβαρός, διανθίζεται από παραδείγματα, είναι ακαδημαϊκός λόγος, μα είναι πύρινος. Ο καλοντυμένος όχλος, στον οποίο μπήγει τα βιώματά του ως καρφιά, ξεσηκώνεται εναντίον του. Ο Πωλ Μπ. Πρεθιάδο ταράζει τα λιμνάζοντα νερά του ψυχoκοινωνικοπολιτικού Status Quo, θέλει να αλλάξει τα δεδομένα, προσδοκά να αλλάξει τον κόσμο. 

Μα, τί λέτε, αλλάζει ο κόσμος;

Η αλλαγή.

Δεν διεκδικούμε την εξάλειψη των διαφορών, την επιστροφή σε έναν προνεωτερικό μονισμό, θηλυκό, αρσενικό ή ουδέτερο, ούτε μία ομογενή και ενιαία σεξουαλικότητα, ούτε μια απλή αντιστροφή των ιεραρχιών. Αντιθέτως, το ζήτημα είναι η διεύρυνση των πρακτικών και των μορφών ζωής και ο πολλαπλασιασμός των επιθυμιών που μπορούν να εκδηλωθούν πέρα από τη γενετήσια ηδονή.

Με λίγα λόγια, ο άνθρωπος που είναι ελεύθερος να υπάρξει και να δημιουργήσει ως ο εαυτός του χωρίς να τον κρίνουν ως αλλόκοτο, τέρας ή οτιδήποτε άλλο, ζώντας σε μια κοινωνία όπου έχουν εξαλειφθεί όλες οι στερεοτυπικές κοινωνικές κατασκευές, είναι εκείνος ο άνθρωπος που θα πάρει από το χέρι την ανθρωπότητα  στη δύσκολη μα αναγκαία μετάβαση και θα την περάσει σε ένα δικαιότερο, καλύτερο, σοφότερο μέλλον.

Συγκινήθηκα διαβάζοντας το βιβλίο. Δεν μπορώ να σας το κρύψω. Αυτός ο άνθρωπος βλέπει μακριά σε έναν ορίζοντα που για τους περισσότερους από εμάς είναι καλά κρυμμένος, ή δεν υπάρχει ούτε ως η παραμικρή ιδέα επειδή έτσι το θέλησαν διάφορες μορφές εξουσίας που επάνω μας κυριαρχούν. Και θέλει να μας τον δείξει αυτόν τον ορίζοντα, θέλει να τον μοιραστεί μαζί μας, μας προτρέπει να τον ανακαλύψουμε. Πασχίζει να τον κάνει ορατό σε όλους μας, αυτός είναι ο σκοπός του στη ζωή. 

Κλείνω τούτο το μικρό αφιέρωμα, με τα δικά του λόγια αφήνοντας εδώ την ελπίδα πως θα ληφθούν κάποτε, σύντομα, σοβαρά υπόψη. Για το καλό όλων μας.

Το ζητούμενο θα είναι να μάθουμε συλλογικά να γιατρεύουμε τις πληγές μας, να εγκαταλείπουμε τις τεχνικές βίας και να επινοούμε μια νέα πολιτική αναπαραγωγής της ζωής σε όλο τον πλανήτη. 

Διαβάστε Περισσότερα

Annie Ernaux

Παρασκευή 7 Οκτωβρίου 2022

 

Η Annie Ernaux έλαβε το Νόμπελ λογοτεχνίας!

Κι άλλοι χάρηκαν (μαζί τους κι εγώ), ενώ άλλοι έσταξαν χολή -όπως το συνηθίζουν άλλωστε...
Όχι ότι οι υπόλοιποι υποψήφιοι δεν το άξιζαν. Όλοι αξίζουν τη μέγιστη επιβράβευση του έργου τους. Η διαφορά φέτος με την υποψηφιότητα της Annie Ernaux είναι η εξής: Σε έναν κόσμο που ολοένα υποβιβάζει με οποιονδήποτε διαθέσιμο τρόπο συνεχώς τη θέση της γυναίκας, εκείνη μέσω της λογοτεχνικής φωνής της δίνει βήμα σε όλες τις γυναίκες που έχουν υποφέρει, έχουν κυριαρχηθεί, έχουν κακοποιηθεί, έχουν υποταχθεί...

Λογοτεχνικά ασυμβίβαστη, χρησιμοποιώντας γλώσσα απλή κατάφερε να δείξει το πόσο απελευθερωτικό είναι να εκφράζεις την αλήθεια σου. Γι' αυτό και οι πολέμιοι της Ernaux σθεναρά θέτουν υπό αμφισβήτηση τη λογοτεχνική αξία του έργου της. Και όμως. 

Η Ernaux απέδειξε πως αρκεί να έχεις κάτι ουσιώδες να πεις και θα υπάρξει το κοινό που θα σε σεβαστεί, θα σε αγαπήσει και θα σε ακούσει. Αρκεί να μοιραστείς την αλήθεια σου με απλότητα, για να ταυτιστούν μαζί σου. Αρκεί να γράψεις την ιστορία σου με τον τρόπο που επιθυμεί το μέσα σου να εκφραστεί, για να δημιουργήσεις ένα νέο λογοτεχνικό είδος, που σε άλλους θ' αρέσει και σε άλλους όχι, μα εσύ θα έχεις κάνει το καθήκον σου απέναντι στο όραμά σου και θα έχεις μάθει να διαχειρίζεσαι τους εφιάλτες σου, θα έχεις μάθει να δουλεύεις με το παρελθόν που σε πλήγωσε και από αυτό θα μπορείς πλέον να αντλήσεις ένα μέλλον καλύτερο, φωτεινότερο κι ελπιδοφόρο. Δίνοντας έτσι ελπίδα και σε όλους εκείνους τους ανθρώπους που έχουν περάσει ή θα περάσουν τα ίδια με σένα.

Και κάπως έτσι γίνεται το παζλ της ιδιωτικής σου ιστορίας σύμβολο για ανθρώπους σε όλη την υφήλιο. 

Κι ας λένε κάποιοι κριτικοί ό,τι θέλουν. Το να γράφεις, απαιτεί θάρρος. Και πείσμα, για να αντλείς δύναμη από την αρνητικότητα που δέχεσαι, πηγαίνοντας κόντρα σε κάθε τι κατεστημένο.

Annie Ernaux, Félicitations!

Διαβάστε Περισσότερα

Ντιντιέ Εριμπόν: Επιστροφή στη Ρενς

Πέμπτη 6 Οκτωβρίου 2022

 

Πέρασε καιρός από τότε που ήθελα να γράψω γι' αυτό το βιβλίο και όλο το ανέβαλα. Έπειτα προέκυψε η γνωριμία μου με τον μαθητή του, τον Εντουάρ Λουί (για τον οποίο σας είπα δυο λόγια σε προηγούμενη ανάρτηση μα στο μέλλον θα σας μιλήσω εκτενέστερα και για εκείνον και, πρωτίστως, για το έργο του) κι ένιωσα έτσι πως είχε έρθει η ώρα να σας τον συστήσω. 

Ποιός είναι ο Ντιντιέ Εριμπόν, λοιπόν;

Μεταφράζω το βιογραφικό του από τα αγγλικά, όπως υπάρχει στη Wikipedia:
Ο Didier Eribon είναι Γάλλος συγγραφέας, φιλόσοφος και ιστορικός της γαλλικής πνευματικής ζωής. Ζει στο Παρίσι. 

Ενώ η Biblionet αναφέρει  περισσότερες και πιο ενδιαφέρουσες λεπτομέρειες του βιογραφικού του:

Ο Ντιντιέ Εριμπόν (Didier Eribon) γεννήθηκε στη Ρενς (Reims) το 1953. Σπούδασε φιλοσοφία στη Ρενς και στο Παρίσι, δίδαξε επί χρόνια σε πανεπιστήμια των ΗΠΑ και διετέλεσε καθηγητής κοινωνιολογίας στο Πανεπιστήμιο της Αμιένης στη Γαλλία. Εργάστηκε επίσης ως δημοσιογράφος και κριτικός βιβλίων, και συνδέθηκε φιλικά με τον Μισέλ Φουκώ και τον Πιερ Μπουρντιέ, με τον οποίο ανέπτυξε επιπλέον στενή συνεργασία. Το πρώτο του βιβλίο ήταν η βιογραφία του Μισέλ Φουκώ (1989), που μεταφράστη­κε σε πολλές γλώσσες, μεταξύ άλλων και στα ελληνικά ("Μισέλ Φουκώ: Φιλόσοφος, δανδής και ταραξίας", μτφρ. Ν. Σταμπάκης, εκδ. Lector, 2009). Άλλα σημαντικά βιβλία του: "Réflexions sur la question gay" (1999), "Une morale du minoritaire" (2001), "Échapper à la psychanalyse" (2005), και "La société comme verdict" (2013). To 2008 τιμήθηκε με το βραβείο Brudner, που απονέμεται από το Πανεπιστήμιο του Γέιλ για σημαντικά επιτεύγματα στο πεδίο των ΛΟΑΤΚΙ σπουδών.

 Επιστροφή στη Ρενς

Με εξέπληξε ευχάριστα. Πρώτα, δεν ντρέπομαι να ομολογήσω, γιατί δεν είχα ιδέα ποιος είναι ο Εριμπόν και νόμιζα (η αθώα) ότι θα διαβάσω άλλο ένα καλό μυθιστόρημα. Μα, όχι. Ο μεσιέ Εριμπόν ήρθε εκείνη τη χειμερινή μέρα του 2020 στη ζωή μου για να με διδάξει. Παρόλο που στα λόγια του, καθώς επιστρέφει στη Ρενς που είναι ο τόπος καταγωγής του, δεν εμπεριέχεται στάλα διδακτισμού ή/και νουθεσίας.

Στο βιβλίο, λοιπόν, συναντάμε έναν άνθρωπο (τον ίδιο τον συγγραφέα) εξαιρετικά καλλιεργημένο, μορφωμένο αλλά και σπουδαγμένο (όπως ωραία τις διαχωρίζουμε αυτές τις δύο έννοιες εδώ στην πατρίδα μας), που επιστρέφει οικειοθελώς στη Ρενς, στα πατρογονικά εδάφη και στο παρελθόν του, με αφορμή τον θάνατο του πατέρα του -στου οποίου την κηδεία όμως δεν θέλησε να παρευρεθεί για λόγους που θα διαβάσετε διάσπαρτα σε όλο βιβλίο.

Μία επιστροφή, χρόνια μετά τη φυγή, πόσο δύσκολη είναι; Μπορούμε να υπάρξουμε άραγε ποτέ ως ο εαυτός μας αν έχουμε αποποιηθεί και διαχωρίσει, αν έχουμε διαγράψει κομμάτια της πραγματικής μας ταυτότητας; Ο επαναπροσδιορισμός του εαυτού κατά πόσο ταυτίζεται και εκκινείται από το σημείο παύσης αυτού του διαχωρισμού; Όταν αποδεχτούμε το παρελθόν ως κομμάτι ενός συνόλου που συντέλεσε σε αυτό που σήμερα είμαστε, όταν αποδεχτούμε δηλαδή το σύνολο της αλήθειας μας, μπορούμε ευκολότερα και με μεγαλύτερη διαύγεια να προχωρήσουμε στο μέλλον ή επανερχόμαστε σε κείνον τον φαύλο κύκλο που φρόντιζε κάποτε να μας παρασύρει στη δίνη του και να μας κρατά πίσω;

Κάθε παράγραφος, κάθε φράση, γεννά νέα ερωτήματα στον αναγνώστη. Ο ίδιος ο Εριμπόν καθώς λύνει τον Γόρδιο δεσμό του δικού του παρελθόντος αναλύοντας με κριτική σκέψη όσα υπήρξαν το πεπρωμένο του αλλά και όσα βρήκε τη δύναμη και το θάρρος να αποποιηθεί αλλάζοντας τη ζωή του, τροφοδοτεί μια σχέση άμεσης, γλυκιάς μαθητείας· τον αποδεχόμαστε ευθύς εξαρχής ως τον δάσκαλο που θα μας φωτίσει, θα μας κάνει να δούμε τον κόσμο (αλλά και τον εαυτό μας, τη ζωή μας) με άλλα μάτια. Έχει αυτό το χάρισμα αλλά και την ικανότητα, να συνδέεται με τον αναγνώστη του και να γίνεται κατανοητός ακόμα κι όταν αναλύει έννοιες δύσκολες (ειδικά για ανθρώπους που δεν έχουν ακολουθήσει ακαδημαϊκές σπουδές) όπως είναι το "Κοινωνικό πεπρωμένο" και η "Κοινωνική αποταύτιση", η "σύνδεση της Συλλογικής και της Ατομικής Μνήμης", η "Ταξική Αποστασία" και η -πολύ "φορεμένη" τα τελευταία χρόνια-, "Ατομική Ευθύνη"

Επιχειρεί να αναλύσει την πολιτική ταύτιση της ακροδεξιάς με την αριστερά στην σύγχρονη κοινωνία και τους λόγους που οδήγησαν τελικά τους πολίτες των -κατά τα άλλα- "δημοκρατικών" χωρών στο να καταλήξουν σε αυτή την ιδεολογική ταύτιση μέσω της ψήφου τους, κάτι που άλλοτε φάνταζε αδύνατο κι εξωπραγματικό.

Από που αντλεί η ακροδεξιά ψήφους; Ποιοι είναι αυτοί που, επιστρέφοντας σε φασιστικές αντιλήψεις, νομίζουν πως θα βρουν λύσεις στα θέματα που τους απασχολούν καθώς διαιωνίζονται, όπως είναι η ανεργία και η ένδεια; Ποιοι επωφελήθηκαν από αυτή τη στροφή; Ποιοι μετέτρεψαν τη λαϊκή ιδεολογία σε κραυγή απόγνωσης μπροστά στο μεταναστευτικό αλλά και σε οτιδήποτε θεωρήθηκε "ξένο" και "μη κανονικό" επειδή ήρθε σε ρήξη με τη νόρμα και τη συνήθεια και ποιοι αδιαφόρησαν μπροστά σε αυτή την κραυγή αγωνίας δημιουργώντας τα κενά που εκμεταλλεύεται σήμερα η ακροδεξιά; Τί σημαίνει κανονικότητα και ποιους εξυπηρετεί; Μπορεί να είναι κανείς αριστερός αλλά να έχει συντηρητικές ιδέες; (σε αυτό επιτρέψτε μου να αφήσω εδώ το σχόλιό μου: ναι, μπορεί, καθώς έχουμε το πρόσφατο παράδειγμα του ΚΚΕ που πήρε θέση κατά της ισότητας στο γάμο, ενώ έχει προχωρήσει σε διαγραφές των φανερά ΛΟΑΤΚΙ ατόμων του κόμματός του...)

Είναι τόσες πολλές οι ερωτήσεις που θέτονται και τα ζητήματα που θίγονται που θα μπορούσα να μιλώ με τις ώρες γι' αυτό το βιβλίο... Σας προτείνω οπότε, να το διαβάσετε. Θα βγείτε κερδισμένοι και πνευματικά πλουσιότεροι κλείνοντας και την τελευταία του σελίδα.

Κυκλοφόρησε το 2020 από τις Εκδόσεις Νήσος  σε μετάφραση του Γιάννη Στεφάνου. Θα το βρείτε σε όλα τα ενημερωμένα βιβλιοπωλεία ή με παραγγελία σε όλα τα ηλεκτρονικά καταστήματα βιβλιοπωλείων.

Δύο χρόνια μετά την κυκλοφορία του, με μια σύντομη έρευνα στο διαδίκτυο, βρήκα και σας προτείνω να διαβάσετε τα παρακάτω άρθρα, ως συμπληρωματικές πηγές που αφορούν τόσο το βιβλίο Επιστροφή στη Ρενς, όσο και τον ίδιο τον συγγραφέα Ντιντιέ Εριμπόν:

Γιατί, για μένα, παίζει ρόλο το τι γράφεται και τι λέγεται για ένα βιβλίο, όπως και το ποιος είναι αυτός που το γράφει ή το λέει...

Παρουσίαση του βιβλίου, όπως είναι γραμμένη στο οπισθόφυλλο:

Μετά τον θάνατο του πατέρα του, ο Ντιντιέ Εριμπόν επιστρέφει στη Ρενς, τη γενέτειρά του στη βόρεια Γαλλία, ύστερα από 30 χρόνια. Το ταξίδι αυτό τον φέρνει αντιμέτωπο με ένα παρελθόν με το οποίο είχε κόψει κάθε δεσμό, σηματοδοτώντας για τον συγγραφέα μια τολμηρή κατάδυση στην οικογενειακή ιστορία του και τις κοινωνικές καταβολές του. Ο Εριμπόν ανασύρει στη μνήμη του τον κόσμο της εργατικής τάξης -τον κόσμο των παιδικών του χρόνων- και ανασυστήνει την πορεία της κοινωνικής του ανέλιξης. Μέσα από αυτή την προσωπική αφήγηση, αναπτύσσει τις σκέψεις του για τις κοινωνικές τάξεις και το σχολικό σύστημα, την κατασκευή των ταυτοτήτων και την ομοφυλοφιλία, την ομοφοβία και τον ρατσισμό, την Αριστερά και την Ακροδεξιά, τις εκλογές και τη δημοκρατία. Επανεντάσσοντας τις προσωπικές διαδρομές στους μηχανισμούς κοινωνικής αναπαραγωγής και κοινωνικού αποκλεισμού, ο συγγραφέας θέτει εντέλει καίρια ερωτήματα σχετικά με την πολλαπλότητα των μορφών που παίρνει η κυριαρχία και, συνεπώς, η αντίσταση.
Η Επιστροφή στη Ρενς είναι η αυτοβιογραφική ανάλυση ενός από τους σημαντικότερους στοχαστές της εποχής μας, αλλά κι ένα κλασικό πλέον έργο κοινωνιολογίας και κριτικής θεωρίας. Γνώρισε τεράστια επιτυχία στη Γαλλία, όπου κυκλοφόρησε το 2009, και μεταφράστηκε σε πολλές γλώσσες. Το 2017 διασκευάστηκε και μεταφέρθηκε στο θέατρο από τον Τόμας Οστερμάγιερ. Η ανάγνωση της Επιστροφής στη Ρενς υπήρξε, μεταξύ άλλων, καθοριστική για τον συγγραφέα Εντουάρ Λουί (μέλος, μαζί με τον Εριμπόν και τον φιλόσοφο και κοινωνιολόγο Ζεφρουά ντε Λαγκανερί, ενός ενεργού πυρήνα αριστερών διανοουμένων), ο οποίος αφιερώνει στον Εριμπόν το πρώτο του βιβλίο Να τελειώνουμε με τον Εντύ Μπελγκέλ (μτφρ. Μιχάλης Αρβανίτης, Αντίποδες, 2018).


Διαβάστε Περισσότερα

Το Φαινόμενο Εντουάρ Λουί & ο Ντιντιέ Εριμπόν

Τετάρτη 5 Οκτωβρίου 2022

 

Αν είχα διαβάσει μόνο το Επιστροφή στη Ρενς του Ντιντιέ Εριμπόν - που κυκλοφόρησε το 2020 από τις Εκδόσεις νήσος σε μετάφραση Γιάννη Στεφάνου -, δίχως να έχω εντρυφήσει στο έργο του Εντουάρ Λουί, τα κενά εντός μου δεν γνωρίζω πώς θα έβρισκα τρόπους να τα γεμίσω. Ο Ντιντιέ Εριμπόν, δάσκαλος του Εντουάρ Λουί, μιλά στο έργο του για τις ταξικές διαφορές, την κουλτούρα των αριστεριστών, τις ιδέες και τους ανθρώπους που θα μπορούσαν (αν τους δίναμε την ευκαιρία) να αλλάξουν τον κόσμο, αλλά και τις ιδεοληψίες που κρατούν τον ίδιο κόσμο σε στεγανά και του φορούν παρωπίδες.
 
Ο Εντουάρ Λουί, μέσα από το χειμαρρώδες, συχνά οργισμένο έργο του, ήρθε στον κόσμο της λογοτεχνίας για να συμπληρώσει το έργο χρόνων του μέντορά του. Παρακινώντας τους αναγνώστες του μέσα τόσο από τις λέξεις του όσο και από τα ταραγμένα συναισθήματα που αυτές προκαλούν,
Α) να σκεφτεί: τη ζωή του ως υποκείμενο υπό κυριαρχία, το κοινωνικό πεπρωμένο, τα όνειρα που χάνονται αλλά κι εκείνα που επιβιώνουν, το δίκαιο και το άδικο αυτού του κόσμου (και ποιοί είναι τελικά εκείνοι που θέτουν τους όρους...)
Β) να δράσει, να κινητοποιηθεί: ξεκινώντας ένα νέο διάλογο για τον εκσυγχρονισμό της αλλαγής, έχοντας πλήρη επίγνωση των δυνατοτήτων μας τόσο συλλογικά όσο και ως μονάδες.
Η θέση της γυναίκας στην κοινωνία, η πατριαρχία μέσα από προσωπικά του βιώματα, ζυμωμένη εντός του περιβάλλοντος όπου μεγάλωσε, η πολιτική που παύει να είναι ζήτημα αισθητικής και συνήθειας ή κατεστημένο κληροδότημα, η ντροπή που υποτάσσει ανθρώπους σε ηθικά στερεότυπα, η αγάπη για το Άλλο αλλά και η έκφραση της αγάπης του Εαυτού, είναι μερικά από τα ζητήματα που πραγματεύεται στο έργο του. Έχοντας λόγο ακαδημαϊκό όπου κρίνει απαραίτητο μα πάντα με την έμφυτη ικανότητα να γίνεται απολύτως κατανοητός από τον αναγνώστη του, ο Εντουάρ Λουί εντοπίζει τους πόνους και τις αδυναμίες μας και μιλά για όλα αυτά που μας έχουν στο παρελθόν πληγώσει κι ακόμα μας πληγώνουν.
Η δύναμη του αντανακλά επάνω μας.

 4/10 μιλά ο Ντιντιέ Εριμπόν στο Αμφιθέατρο Αργυριάδη στο κεντρικό κτήριο του ΕΚΠΑ και 6 του Οκτώβρη ο Εντουάρ Λουί θα μιλήσει για το νέο του βιβλίο στη Νομική Σχολή Αθηνών. 
Να είστε εκεί.

Το σύνολο του έργου του Εντουάρ Λουί κυκλοφορεί από τις Εκδόσεις Αντίποδες σε μετάφραση Στέλας Ζουμπουλάκη (εκτός από το Να τελειώνουμε με τον Εντύ Μπελγκέλ που μεταφράστηκε από τον Μιχάλη Αρβανίτη)
Διαβάστε Περισσότερα