Υλικό Καθαρισμού, του Μιχάλη Κατράκη

 

Δεν ξέρω πως θα γράψω σήμερα. Δεν ξέρω τι πρέπει να πω, τι θέλω, στ' αλήθεια, να πω. Για αρχή, να σου πω ότι δεν μπορούσα ούτε τον τίτλο ν' αποφασίσω. Να γράψω "σκέψεις πάνω στο βιβλίο"; Ή, μήπως, να το κρατήσω από την αρχή όσο πιο απλό, όσο πιο καθαρό γίνεται, το κείμενο; Λίγο να ημερέψει η ψυχή μου μέσα στην απλότητα... Χτυπάει η καρδιά μου τώρα, άρρυθμα χτυπάει, ακανόνιστα, πιο δυνατά απ' όσο με έχει συνηθίσει, αλλά χτυπάει. "Σε καλό δρόμο είμαστε" λέω, στον εαυτό μου. "Τράβα το τώρα! τράβηξέ το σαν να είναι τσιρότο! Ή, καλύτερα, κολλητική ταινία· πάνω σε σκασμένα χείλη που ματώνουν..." Ξεκινώ. Τραβάω. Γράφω. Η αλήθεια άλλωστε, πάντα, αιμορραγεί.

Πρόκειται για μία συλλογή διηγημάτων, ας ξεκινήσω από αυτό. Ένας πρόλογος του "ανιχνευτή" Λεωνίδα Οικονομάκη (που σε προετοιμάζει -όσο αυτό είναι εφικτό- για όσα θα συναντήσεις κατά την ανάγνωση, υποσχόμενος έναν κόμπο στο λαιμό κι ένα σφίξιμο στο στομάχι) κι εννέα διηγήματα που μέσα από τη μικρή τους φόρμα (δεν είναι μικρό το βιβλίο, είναι 225 σελίδες) ταξιδεύουν τον αναγνώστη σε εννέα διαφορετικά μέρη του κόσμου. Εννέα ιστορίες που, κάπως, συνδέονται μεταξύ τους. Μόνο στο τέλος μαθαίνουμε, βεβαίως, τον λόγο και τον τρόπο. Μόνο στο τέλος το κουβάρι ξεφτίζει και διακρίνουμε την άκρη του, την τραβάμε νοερά, κι η αλήθεια, γυμνή και άσχημη όσο είναι, μας αποκαλύπτεται... Έχουμε λοιπόν ένα κουβάρι ιστοριών ανθρώπων που, ίσως, να ζουν τόσο κοντά μας που να τους έχουμε προσπεράσει στον δρόμο αδιάφορα, μα ίσως και να μας άγγιξε η ιστορία της ζωής τους όταν την αντικρύσαμε μέσα από μια οθόνη, ένα δελτίο ειδήσεων που μίλησε για κάποιο συνταρακτικό γεγονός στην άλλη άκρη του κόσμου. Μπορεί ακόμα και να κύλησε ένα δάκρυ γι' αυτούς τους, ξένους κατά τα άλλα, ανθρώπους, σύντομο δάκρυ αν και ζεστό, που διαπέρασε βιαστικά την σάρκα αφήνοντας πάνω της το αλάτι του. Κι ύστερα... ύστερα συνεχίσαμε τις ζωές μας οχυρωμένοι στον δικό μας κόσμο. Εντός των δικών μας, προσωπικών ορίων. Ολότελα απορροφημένοι στις δικές μας ιστορίες. 

Κάθε φορά που πιάνεις ένα βιβλίο στα χέρια σου είσαι, λίγο ή πολύ, προετοιμασμένος γι' αυτό που θα συναντήσεις. Διάβασες το οπισθόφυλλο, μία-δύο κριτικές, είπες στον εαυτό σου "ωραία θα περάσουμε φιλαράκι, πάρ' το" και το πήρες. Και καθώς οι σελίδες προχωρούν κι οι λέξεις τρέχουν μπροστά στα μάτια σου βγάζοντας νόημα, ρέουν και τα συναισθήματα ακολουθώντας την πλοκή· δεν είσαι πια εσύ, παύεις να είσαι ο εαυτός σου, έχεις μεταμορφωθεί τώρα, είσαι ένας από τους πρωταγωνιστές του βιβλίου που διαβάζεις. Κλαις, γελάς, ερωτεύεσαι, τρως, πίνεις, χύνεις... Μέχρι να φτάσεις στην τελευταία σελίδα ζεις τη ζωή κάποιου άλλου και ξέρεις, εντέλει,  ότι το βιβλίο που επέλεξες μέσα σε τόσα άλλα  σου άρεσε ακριβώς επειδή η απόδραση από τον εαυτό σου έχει κριθεί επιτυχημένη. Εδώ σ' έχω, όμως. 

Πώς αντιδράς όταν η ιστορία είναι τόσο σκληρή που δεν την αντέχεις;

Κατά τη διάρκεια της ανάγνωσης του βιβλίου του Μιχάλη Κατράκη "Υλικό Καθαρισμού", συνήθως τελειώνοντας ένα κεφάλαιο και καθώς προετοιμαζόμουν ψυχολογικά να προχωρήσω στο επόμενο, αναρωτιόμουν "μα, γιατί το κάνω τώρα αυτό στον εαυτό μου;" Το ίδιο με ρώτησε κι ο άνθρωπός μου όταν, γυρνώντας από τη δουλειά χθες με βρήκε με κατακόκκινα και πρησμένα μάτια από το κλάμα, κουλουριασμένη στο πάτωμα. Μόλις είχα τελειώσει το δεύτερο διήγημα, με τίτλο  "Οι παράνομοι του Γκρόζνι". Η απάντηση όμως που έδωσα, στον εαυτό μου πρωτίστως κι έπειτα στον άνθρωπό μου, είναι "γιατί, διαβάζεις αυτό που γίνεται το σημείο επαφής σου με την αλήθεια. Κι εσύ, δεν τη φοβάσαι την αλήθεια"...

Λοιπόν, η αλήθεια πονάει. Πάντα θα πονάει. Σου το λέω, μήπως δεν το γνωρίζεις, μήπως η ζωή σε ευνόησε τόσο που ροδοπέταλα σε ραίνουν κι ήρεμα κυλά ο καιρός σου. Αλλά δεν το νομίζω να συμβαίνει αυτό. Όλοι, βαθιά μέσα μας, κρύβουμε τη δική μας σκληρή ιστορία. Αν είναι απλώς μια ιστορία περιπέτειας ή αν είναι μια ιστορία απέραντης φρίκης, η ψυχή μας το ξέρει. Κανείς άλλος. Γιατί, αυτό που μου επιβεβαίωσαν οι ιστορίες του Μιχάλη Κατράκη είναι πως το χειρότερο ζώο σε τούτον τον πλανήτη θα είναι πάντα ο άνθρωπος. Αλλά...

Θα σου πω όμως κάτι ακόμα, κι αν θέλεις θυμήσου το: Μέσα στο πιο πηχτό, στο πιο μαύρο, το πιο βαθύ σκοτάδι, ακόμα κι αν έχεις -από φόβο- τα μάτια κλειστά, θα διακρίνεις μικρές, κόκκινες σπίθες. Εκεί είναι η δύναμή σου. Κι όσο μόνος θα νιώθεις,  όσο σπασμένος, εκεί απάνω, σε αυτές τις σπίθες, αν μπορέσεις να κρατηθείς, θα βρεις τον λυτρωμό σου. Πέρα, λοιπόν, από ένα άρτιο λογοτεχνικό εγχείρημα που έχει δημιουργηθεί μετά από επίμονη και ψυχικά επώδυνη (είμαι βέβαιη γι' αυτό) έρευνα πεδίου, που αξίζει να έχεις στη βιβλιοθήκη σου -η γραφή του Μιχάλη Κατράκη, σου το έχω ξαναπεί  ‖ εδώ ‖ όταν έγραψα για το βιβλίο του "Χίλια Μιλιγκράμ Απουσίας" έχει ρυθμό και σε παρασέρνει- , ξέρεις γιατί σου προτείνω να αποκτήσεις το βιβλίο; Επειδή το σύνολο των συγγραφικών δικαιωμάτων δίνεται σε αυτοοργανωμένες δομές φιλοξενίας προσφύγων και μεταναστών, κι έτσι, από τη μεριά σου, μπορείς κι εσύ να βοηθήσεις έναν άλλο άνθρωπο που δεν ζει τη δική σου ζωή, δεν έχει τη δική σου τύχη. Κι αυτή η κίνηση είναι η μικρή, κόκκινη σπίθα που διαπνέει αυτό το βιβλίο. Είναι η ελπίδα που διαπερνά το σκοτάδι και αργά μα σταθερά το διαλύει. Είναι η λεπίδα που αποκόβει το κακό, το διαμελίζει. Είναι, το Υλικό Καθαρισμού. Και μέσα από αυτό είναι η προσπάθεια όλων των κατατρεγμένων, τρομαγμένων, βιασμένων, βασανισμένων, πικραμένων, σπασμένων ανθρώπων να καθαρίσουν τη ζωή τους.

Πρόσφατα, φίλος μου είπε πως είμαι γεννημένη θύμα. Πως είμαι απλά ένα θύμα, ένας μαλάκας. Επειδή έχω επιλέξει να νοιάζομαι. Με μεγάλο ψυχικό κόστος, έχω επιλέξει να νοιάζομαι. Το ξέρω όμως, το γνωρίζω καλά, πως ακριβώς εκεί βρίσκεται η λύση των πάντων. Στην έγνοια, στο ειλικρινές ενδιαφέρον. Ξέρεις γιατί; Επειδή εκεί κατοικεί η αγάπη...

Το "Υλικό καθαρισμού" κυκλοφορεί από τις Εκδόσεις των Συναδέλφων και θα το βρείτε σε όλα τα βιβλιοπωλεία, ίσως μετά από παραγγελία όπως έκανα κι εγώ. Διαβάστε το, αξίζει.

Για το τέλος, σας παραθέτω ένα απόσπασμα από τις σημειώσεις του βιβλίου, προς αφύπνιση:

Αυτή την στιγμή ζουν περισσότεροι άνθρωποι σε καθεστώς σκλαβιάς παρά σε οποιαδήποτε άλλη χρονική περίοδο της ανθρωπότητας.