Πωλ Μπ. Πρεθιάδο, Είμαι το τέρας που σας μιλά

 

Ο Πωλ Μπ. Πρεθιάδο είναι φιλόσοφος, συγγραφέας και εικαστικός επιμελητής. Ο Πωλ Μπ. Πρεθιάδο είναι τράνς άντρας, φιλόσοφος, συγγραφέας και εικαστικός επιμελητής. Δεν ξέρω ποια ταυτότητα θα ήθελε να χρησιμοποιούμε αναφερόμενοι σε αυτόν· ίσως καμία, ίσως απλά να θέλει να τον προσφωνούμε ως Νοήμων Ενσυναισθανόμενο Πλάσμα, γιατί, ουσιαστικά, αυτό είναι...

Το "Είμαι το τέρας που σας μιλά" κυκλοφόρησε φέτος, το 2022, από τις Εκδόσεις Αντίποδες σε μετάφραση της Αναστασίας Μελία Ελευθερίου. Σθεναρά εδώ θα υποστηρίξω πως το "Είμαι το τέρας που σας μιλά" είναι το κληροδότημα του συγγραφέα του στον κόσμο. Γιατί μέσα από αυτό το βιβλίο μας καθιστά μάρτυρες ενός μέλλοντος που αναπόφευκτα θα έρθει. Πρέπει να έρθει. Θα έρθει ακόμα κι αν η έλευσή του συντελεστεί μέσα από βίαιες συγκρούσεις. Κάθε αλλαγή άλλωστε ενέχει βία...

Για όσους δεν γνωρίζουν την ιστορία αυτού του βιβλίου, ας την εξηγήσω: Στις 17 Νοεμβρίου του 2019, κάλεσαν τον Πωλ Μπ. Πρεθιάδο να μιλήσει στο συνέδριο της Ακαδημίας Ψυχαναλυτών την Γαλλίας και της Γαλλικής Σχολής του Φροϋδικού αιτίου. Το θέμα του συνεδρίου ήταν "Γυναίκες στην ψυχανάλυση".  Η ομιλία του προκάλεσε ταραχή κι ακόμα αποτελεί πεδίο αντιπαράθεσης των ψυχαναλυτικών κύκλων. Κάποιοι γέλασαν μαζί του, άλλοι τον γιουχάρισαν κι άλλοι επιτακτικά του ζήτησαν να αποχωρήσει από την αίθουσα. Τελικά μόνο ένα μικρό μέρος της ομιλίας του εκφωνήθηκε, καθώς οι διοργανωτές του ζήτησαν να αποχωρήσει ισχυριζόμενοι πως τελείωσε ο χρόνος του. Ήθελαν, βεβαίως, να τον ξεφορτωθούν... Πολλές ατελείς εκδοχές της ομιλίας του κυκλοφόρησαν σε όλον τον κόσμο από άτομα που κατέγραφαν περιστασιακά με το κινητό τους. Προκειμένου να διευρύνει τη συζήτηση μα και να μοιραστεί ολοκληρωμένο το κείμενο που έγραψε και θέλησε να μοιραστεί μαζί τους τότε, ο Πωλ Μπ. Πρεθιάδο αποφάσισε να το εκδόσει με τη μορφή βιβλίου. Κι αυτό είναι το βιβλίο που έχω στα χέρια μου.

Οποιοσδήποτε ανάμεσά σας καταδεχτεί να κοιτάξει μέσα στο καλειδοσκόπιο της επιθυμίας και του σώματός του και να βυθιστεί στη δεξαμενή της νευρικής του έντασης, στην ίδια του τη μνήμη, θα μπορέσει να βρει μέσα του έναν ενδυναμωτικό ενθουσιασμό, μια ενέργεια ελευθερίας που τον οδηγεί στο να ζήσει αλλιώς, να αλλάξει, να είναι διαφορετικός, στο να είναι -για να το πω απλά- ριζοσπαστικά ζωντανός.

Το ζητούμενο.

Περνάμε όλη μας τη ζωή αναζητώντας την ελευθερία να είμαστε ο εαυτός μας. Αναζητάμε διεξόδους από τις νόρμες που μας περιορίζουν, υπερασπιζόμαστε τη διαφορετικότητά μας, δεν υποτασσόμαστε στους κυρίαρχους κοινωνικούς και πολιτικούς κώδικες επειδή μας περιορίζουν, στοχεύουμε στην αποταύτιση, στη ζωή πέρα από την πατριαρχεία και την έμφυλη διαφορά, στη ζωή που αντιμετωπίζει τους πάντες σαν όντα που αξίζουν, στη ζωή που δεν περιορίζεται από τη σεξουαλική και την έμφυλη βία αλλά αντιμετωπίζεται με δικαιοσύνη για όλους. Ναι;

Όχι, φυσικά. Όλα αυτά που διαβάσατε στην παραπάνω παράγραφο είναι τα ζητούμενα. Είναι διεκδικήσεις που θα έπρεπε να είναι αυτονόητες, είναι δικαιώματα αδιαπραγμάτευτα. Κι όμως. Γιατί η αλλαγή είναι τόσο δύσκολη διεργασία; Αφού στόχος είναι το καλό όλων, θα μου πείτε. 

Ο στόχος.

Πρέπει επειγόντως να επανεξετάσουμε το κατά Φρόυντ οιδιπόδειο σύμπλεγμα υπό ένα φεμινιστικό και κουήρ πρίσμα. Δεν έχει θέση εδώ μια ερμηνευτική των φροϋδικών κειμένων, αλλά μπορώ να πω, πολύ σύντομα, ότι ρίχνοντας την ευθύνη στον Οιδίποδα και μεταθέτοντας όλο το βάρος της ανάλυσης στην υποτιθέμενη "αιμομικτική" του επιθυμία, ο Φρόυντ και η κανονιστική ψυχανάλυση συνέβαλαν στη σταθερότητα της αντρικής κυριαρχίας, καθιστώντας το θύμα υπεύθυνο για το βιασμό του και μετασχηματίζοντας όλες τις κοινωνικές τελετουργίες κανονικοποίησης του φύλου, της σεξουαλικής βίας και της παιδικής και γυναικείας κακοποίησης σε ψυχικό νόμο που αποτελεί θεμέλιο της πατριαρχικής και αποικιοκρατικής κουλτούρας.

Μέσα από διαγνώσεις και βεβαιότητες, νομικά και κοινωνικά πλαίσια που βασίστηκαν σε άλλες εποχές, οι ψυχαναλυτές παίρνοντας τη σκυτάλη από τους ιερείς αποκτούν δύναμη άλλοτε πρόληψης κι άλλοτε καταστολής. Με λίγα λόγια έχουν τη δύναμη (και την εξουσία) να σπρώξουν ψυχές που φέρουν σώματα, στο περιθώριο, κάποιες φορές κι έξω από αυτό, στην ανυπαρξία. Άνθρωποι ταλαιπωρούνται αιώνες τώρα επειδή κάποιος (στην προκειμένη πλέον, ένας ψυχαναλυτής) έκρινε πως "δεν ταιριάζουν". Είναι παράταιροι. Δεν μπορούν να αφομοιωθούν από το κοινωνικό σύνολο. Δεν "κολλάνε" στην κοινωνική νόρμα που έχει θέσει ως θέσφατο την έμφυλη διαφορά στον δυτικό πολιτισμό. 

Μιλά σε ένα κοινό που αποτελείται από ψυχαναλυτές, αυτή η λεπτομέρεια ας μη μας διαφεύγει. Κι ο λόγος του είναι σοβαρός, διανθίζεται από παραδείγματα, είναι ακαδημαϊκός λόγος, μα είναι πύρινος. Ο καλοντυμένος όχλος, στον οποίο μπήγει τα βιώματά του ως καρφιά, ξεσηκώνεται εναντίον του. Ο Πωλ Μπ. Πρεθιάδο ταράζει τα λιμνάζοντα νερά του ψυχoκοινωνικοπολιτικού Status Quo, θέλει να αλλάξει τα δεδομένα, προσδοκά να αλλάξει τον κόσμο. 

Μα, τί λέτε, αλλάζει ο κόσμος;

Η αλλαγή.

Δεν διεκδικούμε την εξάλειψη των διαφορών, την επιστροφή σε έναν προνεωτερικό μονισμό, θηλυκό, αρσενικό ή ουδέτερο, ούτε μία ομογενή και ενιαία σεξουαλικότητα, ούτε μια απλή αντιστροφή των ιεραρχιών. Αντιθέτως, το ζήτημα είναι η διεύρυνση των πρακτικών και των μορφών ζωής και ο πολλαπλασιασμός των επιθυμιών που μπορούν να εκδηλωθούν πέρα από τη γενετήσια ηδονή.

Με λίγα λόγια, ο άνθρωπος που είναι ελεύθερος να υπάρξει και να δημιουργήσει ως ο εαυτός του χωρίς να τον κρίνουν ως αλλόκοτο, τέρας ή οτιδήποτε άλλο, ζώντας σε μια κοινωνία όπου έχουν εξαλειφθεί όλες οι στερεοτυπικές κοινωνικές κατασκευές, είναι εκείνος ο άνθρωπος που θα πάρει από το χέρι την ανθρωπότητα  στη δύσκολη μα αναγκαία μετάβαση και θα την περάσει σε ένα δικαιότερο, καλύτερο, σοφότερο μέλλον.

Συγκινήθηκα διαβάζοντας το βιβλίο. Δεν μπορώ να σας το κρύψω. Αυτός ο άνθρωπος βλέπει μακριά σε έναν ορίζοντα που για τους περισσότερους από εμάς είναι καλά κρυμμένος, ή δεν υπάρχει ούτε ως η παραμικρή ιδέα επειδή έτσι το θέλησαν διάφορες μορφές εξουσίας που επάνω μας κυριαρχούν. Και θέλει να μας τον δείξει αυτόν τον ορίζοντα, θέλει να τον μοιραστεί μαζί μας, μας προτρέπει να τον ανακαλύψουμε. Πασχίζει να τον κάνει ορατό σε όλους μας, αυτός είναι ο σκοπός του στη ζωή. 

Κλείνω τούτο το μικρό αφιέρωμα, με τα δικά του λόγια αφήνοντας εδώ την ελπίδα πως θα ληφθούν κάποτε, σύντομα, σοβαρά υπόψη. Για το καλό όλων μας.

Το ζητούμενο θα είναι να μάθουμε συλλογικά να γιατρεύουμε τις πληγές μας, να εγκαταλείπουμε τις τεχνικές βίας και να επινοούμε μια νέα πολιτική αναπαραγωγής της ζωής σε όλο τον πλανήτη.