Ντιντιέ Εριμπόν: Επιστροφή στη Ρενς

 

Πέρασε καιρός από τότε που ήθελα να γράψω γι' αυτό το βιβλίο και όλο το ανέβαλα. Έπειτα προέκυψε η γνωριμία μου με τον μαθητή του, τον Εντουάρ Λουί (για τον οποίο σας είπα δυο λόγια σε προηγούμενη ανάρτηση μα στο μέλλον θα σας μιλήσω εκτενέστερα και για εκείνον και, πρωτίστως, για το έργο του) κι ένιωσα έτσι πως είχε έρθει η ώρα να σας τον συστήσω. 

Ποιός είναι ο Ντιντιέ Εριμπόν, λοιπόν;

Μεταφράζω το βιογραφικό του από τα αγγλικά, όπως υπάρχει στη Wikipedia:

Ο Didier Eribon είναι Γάλλος συγγραφέας, φιλόσοφος και ιστορικός της γαλλικής πνευματικής ζωής. Ζει στο Παρίσι. 

Ενώ η Biblionet αναφέρει  περισσότερες και πιο ενδιαφέρουσες λεπτομέρειες του βιογραφικού του:

Ο Ντιντιέ Εριμπόν (Didier Eribon) γεννήθηκε στη Ρενς (Reims) το 1953. Σπούδασε φιλοσοφία στη Ρενς και στο Παρίσι, δίδαξε επί χρόνια σε πανεπιστήμια των ΗΠΑ και διετέλεσε καθηγητής κοινωνιολογίας στο Πανεπιστήμιο της Αμιένης στη Γαλλία. Εργάστηκε επίσης ως δημοσιογράφος και κριτικός βιβλίων, και συνδέθηκε φιλικά με τον Μισέλ Φουκώ και τον Πιερ Μπουρντιέ, με τον οποίο ανέπτυξε επιπλέον στενή συνεργασία. Το πρώτο του βιβλίο ήταν η βιογραφία του Μισέλ Φουκώ (1989), που μεταφράστη­κε σε πολλές γλώσσες, μεταξύ άλλων και στα ελληνικά ("Μισέλ Φουκώ: Φιλόσοφος, δανδής και ταραξίας", μτφρ. Ν. Σταμπάκης, εκδ. Lector, 2009). Άλλα σημαντικά βιβλία του: "Réflexions sur la question gay" (1999), "Une morale du minoritaire" (2001), "Échapper à la psychanalyse" (2005), και "La société comme verdict" (2013). To 2008 τιμήθηκε με το βραβείο Brudner, που απονέμεται από το Πανεπιστήμιο του Γέιλ για σημαντικά επιτεύγματα στο πεδίο των ΛΟΑΤΚΙ σπουδών.

 Επιστροφή στη Ρενς

Με εξέπληξε ευχάριστα. Πρώτα, δεν ντρέπομαι να ομολογήσω, γιατί δεν είχα ιδέα ποιος είναι ο Εριμπόν και νόμιζα (η αθώα) ότι θα διαβάσω άλλο ένα καλό μυθιστόρημα. Μα, όχι. Ο μεσιέ Εριμπόν ήρθε εκείνη τη χειμερινή μέρα του 2020 στη ζωή μου για να με διδάξει. Παρόλο που στα λόγια του, καθώς επιστρέφει στη Ρενς που είναι ο τόπος καταγωγής του, δεν εμπεριέχεται στάλα διδακτισμού ή/και νουθεσίας.

Στο βιβλίο, λοιπόν, συναντάμε έναν άνθρωπο (τον ίδιο τον συγγραφέα) εξαιρετικά καλλιεργημένο, μορφωμένο αλλά και σπουδαγμένο (όπως ωραία τις διαχωρίζουμε αυτές τις δύο έννοιες εδώ στην πατρίδα μας), που επιστρέφει οικειοθελώς στη Ρενς, στα πατρογονικά εδάφη και στο παρελθόν του, με αφορμή τον θάνατο του πατέρα του -στου οποίου την κηδεία όμως δεν θέλησε να παρευρεθεί για λόγους που θα διαβάσετε διάσπαρτα σε όλο βιβλίο.

Μία επιστροφή, χρόνια μετά τη φυγή, πόσο δύσκολη είναι; Μπορούμε να υπάρξουμε άραγε ποτέ ως ο εαυτός μας αν έχουμε αποποιηθεί και διαχωρίσει, αν έχουμε διαγράψει κομμάτια της πραγματικής μας ταυτότητας; Ο επαναπροσδιορισμός του εαυτού κατά πόσο ταυτίζεται και εκκινείται από το σημείο παύσης αυτού του διαχωρισμού; Όταν αποδεχτούμε το παρελθόν ως κομμάτι ενός συνόλου που συντέλεσε σε αυτό που σήμερα είμαστε, όταν αποδεχτούμε δηλαδή το σύνολο της αλήθειας μας, μπορούμε ευκολότερα και με μεγαλύτερη διαύγεια να προχωρήσουμε στο μέλλον ή επανερχόμαστε σε κείνον τον φαύλο κύκλο που φρόντιζε κάποτε να μας παρασύρει στη δίνη του και να μας κρατά πίσω;

Κάθε παράγραφος, κάθε φράση, γεννά νέα ερωτήματα στον αναγνώστη. Ο ίδιος ο Εριμπόν καθώς λύνει τον Γόρδιο δεσμό του δικού του παρελθόντος αναλύοντας με κριτική σκέψη όσα υπήρξαν το πεπρωμένο του αλλά και όσα βρήκε τη δύναμη και το θάρρος να αποποιηθεί αλλάζοντας τη ζωή του, τροφοδοτεί μια σχέση άμεσης, γλυκιάς μαθητείας· τον αποδεχόμαστε ευθύς εξαρχής ως τον δάσκαλο που θα μας φωτίσει, θα μας κάνει να δούμε τον κόσμο (αλλά και τον εαυτό μας, τη ζωή μας) με άλλα μάτια. Έχει αυτό το χάρισμα αλλά και την ικανότητα, να συνδέεται με τον αναγνώστη του και να γίνεται κατανοητός ακόμα κι όταν αναλύει έννοιες δύσκολες (ειδικά για ανθρώπους που δεν έχουν ακολουθήσει ακαδημαϊκές σπουδές) όπως είναι το "Κοινωνικό πεπρωμένο" και η "Κοινωνική αποταύτιση", η "σύνδεση της Συλλογικής και της Ατομικής Μνήμης", η "Ταξική Αποστασία" και η -πολύ "φορεμένη" τα τελευταία χρόνια-, "Ατομική Ευθύνη". 

Επιχειρεί να αναλύσει την πολιτική ταύτιση της ακροδεξιάς με την αριστερά στην σύγχρονη κοινωνία και τους λόγους που οδήγησαν τελικά τους πολίτες των -κατά τα άλλα- "δημοκρατικών" χωρών στο να καταλήξουν σε αυτή την ιδεολογική ταύτιση μέσω της ψήφου τους, κάτι που άλλοτε φάνταζε αδύνατο κι εξωπραγματικό.

Από που αντλεί η ακροδεξιά ψήφους; Ποιοι είναι αυτοί που, επιστρέφοντας σε φασιστικές αντιλήψεις, νομίζουν πως θα βρουν λύσεις στα θέματα που τους απασχολούν καθώς διαιωνίζονται, όπως είναι η ανεργία και η ένδεια; Ποιοι επωφελήθηκαν από αυτή τη στροφή; Ποιοι μετέτρεψαν τη λαϊκή ιδεολογία σε κραυγή απόγνωσης μπροστά στο μεταναστευτικό αλλά και σε οτιδήποτε θεωρήθηκε "ξένο" και "μη κανονικό" επειδή ήρθε σε ρήξη με τη νόρμα και τη συνήθεια και ποιοι αδιαφόρησαν μπροστά σε αυτή την κραυγή αγωνίας δημιουργώντας τα κενά που εκμεταλλεύεται σήμερα η ακροδεξιά; Τί σημαίνει κανονικότητα και ποιους εξυπηρετεί; Μπορεί να είναι κανείς αριστερός αλλά να έχει συντηρητικές ιδέες; (σε αυτό επιτρέψτε μου να αφήσω εδώ το σχόλιό μου: ναι, μπορεί, καθώς έχουμε το πρόσφατο παράδειγμα του ΚΚΕ που πήρε θέση κατά της ισότητας στο γάμο, ενώ έχει προχωρήσει σε διαγραφές των φανερά ΛΟΑΤΚΙ ατόμων του κόμματός του...)

Είναι τόσες πολλές οι ερωτήσεις που θέτονται και τα ζητήματα που θίγονται που θα μπορούσα να μιλώ με τις ώρες γι' αυτό το βιβλίο... Σας προτείνω οπότε, να το διαβάσετε. Θα βγείτε κερδισμένοι και πνευματικά πλουσιότεροι κλείνοντας και την τελευταία του σελίδα.

Κυκλοφόρησε το 2020 από τις Εκδόσεις Νήσος  σε μετάφραση του Γιάννη Στεφάνου. Θα το βρείτε σε όλα τα ενημερωμένα βιβλιοπωλεία ή με παραγγελία σε όλα τα ηλεκτρονικά καταστήματα βιβλιοπωλείων.

Δύο χρόνια μετά την κυκλοφορία του, με μια σύντομη έρευνα στο διαδίκτυο, βρήκα και σας προτείνω να διαβάσετε τα παρακάτω άρθρα, ως συμπληρωματικές πηγές που αφορούν τόσο το βιβλίο Επιστροφή στη Ρενς, όσο και τον ίδιο τον συγγραφέα Ντιντιέ Εριμπόν:

• "Δεν τη θέλω την κανονικότητά τους"-Συνέντευξη
• Επιστροφή στη Ρενς
  
• "Επιστροφή στη Ρενς"-Παλεύοντας για το αυτονόητο
• Κριτική από τον Κ. Καραγιαννόπουλο-CultureBook
• Didier Eribon. Επιστροφή στη Ρενς. Μια θεωρία του υποκειμένου

Γιατί, για μένα, παίζει ρόλο το τι γράφεται και τι λέγεται για ένα βιβλίο, όπως και το ποιος είναι αυτός που το γράφει ή το λέει...

Παρουσίαση του βιβλίου, όπως είναι γραμμένη στο οπισθόφυλλο:

Μετά τον θάνατο του πατέρα του, ο Ντιντιέ Εριμπόν επιστρέφει στη Ρενς, τη γενέτειρά του στη βόρεια Γαλλία, ύστερα από 30 χρόνια. Το ταξίδι αυτό τον φέρνει αντιμέτωπο με ένα παρελθόν με το οποίο είχε κόψει κάθε δεσμό, σηματοδοτώντας για τον συγγραφέα μια τολμηρή κατάδυση στην οικογενειακή ιστορία του και τις κοινωνικές καταβολές του. Ο Εριμπόν ανασύρει στη μνήμη του τον κόσμο της εργατικής τάξης -τον κόσμο των παιδικών του χρόνων- και ανασυστήνει την πορεία της κοινωνικής του ανέλιξης. Μέσα από αυτή την προσωπική αφήγηση, αναπτύσσει τις σκέψεις του για τις κοινωνικές τάξεις και το σχολικό σύστημα, την κατασκευή των ταυτοτήτων και την ομοφυλοφιλία, την ομοφοβία και τον ρατσισμό, την Αριστερά και την Ακροδεξιά, τις εκλογές και τη δημοκρατία. Επανεντάσσοντας τις προσωπικές διαδρομές στους μηχανισμούς κοινωνικής αναπαραγωγής και κοινωνικού αποκλεισμού, ο συγγραφέας θέτει εντέλει καίρια ερωτήματα σχετικά με την πολλαπλότητα των μορφών που παίρνει η κυριαρχία και, συνεπώς, η αντίσταση.

Η Επιστροφή στη Ρενς είναι η αυτοβιογραφική ανάλυση ενός από τους σημαντικότερους στοχαστές της εποχής μας, αλλά κι ένα κλασικό πλέον έργο κοινωνιολογίας και κριτικής θεωρίας. Γνώρισε τεράστια επιτυχία στη Γαλλία, όπου κυκλοφόρησε το 2009, και μεταφράστηκε σε πολλές γλώσσες. Το 2017 διασκευάστηκε και μεταφέρθηκε στο θέατρο από τον Τόμας Οστερμάγιερ. Η ανάγνωση της Επιστροφής στη Ρενς υπήρξε, μεταξύ άλλων, καθοριστική για τον συγγραφέα Εντουάρ Λουί (μέλος, μαζί με τον Εριμπόν και τον φιλόσοφο και κοινωνιολόγο Ζεφρουά ντε Λαγκανερί, ενός ενεργού πυρήνα αριστερών διανοουμένων), ο οποίος αφιερώνει στον Εριμπόν το πρώτο του βιβλίο Να τελειώνουμε με τον Εντύ Μπελγκέλ (μτφρ. Μιχάλης Αρβανίτης, Αντίποδες, 2018).